“ECAR” Erasmus+ layihəsi komandasının Fransaya səfəri təşkil olunub. 22-26 noyabr tarixlərinə təsadüf edən səfərdə 30 nəfərlik nümayəndə iştirak edib. Səfər zamanı Azərbaycan Texnologiya Universitetini Elm və tədqiqat mərkəzinin müdiri Qalibə Məmmədova, Magistratura və doktorantura şöbəsinin müdiri Sadiq Əfəndiyev təmsil ediblər.Xatırladaq ki, Avropa Komissiyasının maliyyələşdirdiyi “ECAR” Erasmus+ layihəsinin kordinatoru Bakı Biznes Universitetidir.Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin də iştirak etdiyi səfər zamanı işgüzar görüşlər Fransa Rektorlar Konfransı (CPU) və Fransa Beynəlxalq Təhsil Mərkəzinin (FEI) təşkilatçılığı ilə həyata keçirilib.Görüşlər çərçivəsində Fransa təhsil sistemi və CPU-nun ali təhsildə rolu barədə CPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə koordinatoru, Rouen Universitetinin keçmiş rektoru Jean Luc Nahel ətraflı məlumatlar verib. Bildirilib ki, 1971-ci ildə Fransanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən yaradılmış CPU Fransa təhsil sistemində yüksək nüfuzu olan mötəbər təşkilatdır. 2007-ci ilədək CPU-nun prezidentliyi funksiyasını Fransa Təhsil Naziri yerinə yetirib. 2007-ci ildə Ali Təhsil sahəsində aparılmış köklü islahatlar əsasında universitetlərin müstəqilliyi təsdiqlənib və buna əsasən də CPU müstəqil quruma çevrilib. CPU-nun əsas funksiyası Təhsil Nazirliyinin məsləhətçi orqanı olaraq fəaliyyət göstərməkdir. Belə ki, CPU Təhsil Nazirliyi ilə Fransa dövlət universitetləri arasında əlaqənin, fikir mübadiləsinin operativ şəkildə təmin edilməsində, problem və təkliflərin dəyərləndirilməsində əlaqələndirici funksiya daşıyır. Hazırda Fransanın akkreditasiya olunmuş 74 universiteti CPU-nun üzvüdür. Təşkilatın tövsiyələri nəzərə alınaraq ölkənin ali təhsil sistemi üzrə strateji yol xəritəsi müəyyənləşdirilir, islahatlar aparılır, ehtiyac duyulduğu təqdirdə təhsil qanunvericiliyinə dəyişikliklər edilir.Görüş müddətində qurumun Avropa birliyindəki təmsilçisi Carle-Bonafous Murat Avropa-Fransa təhsil münasibətləri haqqında ətraflı məlumat verib. O, konfransın təsir gücünün yalnız ölkə hüdudları ilə məhdudlaşmadığını vurğulayıb.Daha sonra, Fransa Beynəlxalq Təhsil Mərkəzinin (FEI) proqram meneceri Marion Poutrel CPU-nun Nizamnaməsi və hüquqi statusu barədə çıxış edərək əsas prinsipləri izah edib. CPU Beynəlxalq əlaqələr üzrə komissiyasının sədri, eyni zamanda Toulouse Jean Jaurès Universitetinin rektoru Emmanuelle Garnier CPU-nun təşkilati strukturu, plenar iclas, müxtəlif istiqamətlər üzrə ixtisaslaşmış daimi komissiyalar, müvəqqəti işçi qrupları haqqında məlumat verib. Məruzəçi eyni zamanda qeyd edib ki, CPU-da görüşləri təşkil edən, CPU-nun gündəliyini müəyyənləşdirən 20 rektordan ibarət CP2U adlı daimi heyət fəaliyyət görtərir.Görüşün üçüncü günündə Fransa Ali Təhsil, Tədqiqat və İnnovasiya Nazirliyinin nümayəndəsi Manuel Bouard Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin nümayəndəsi Nicat Məmmədli ilə birlikdə Fransa Təhsil Nazirliyi və CPU arasında əməkdaşlıq və koordinasiya məsələləri haqqında iştirakçılarla ətraflı müzakirələr aparıb.Daha sonra CPU-da üzvlük, strateji planlama, qərar qəbul etmə prosesləri, maliyyələşmə mexanizmləri və s. kimi məsələlər haqqında fikir mübadiləsi həyata keçirilib.Tədbirin son günündə Fransanın ən qədim universitetlərindən biri olan Sorbon universitetinə səfər təşkil edilib. Səfərdə iştirak edən Bakı Biznes Universitetinin rektoru İbad Abbasov CPU-nun medalı ilə təltif olunub.Səfər çərçivəsində heyət Azərbaycanın görkəmli siyasi və dövlət xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən biri və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin sədri Əlimərdan bəy Topçubaşov və Ceyhun Hacibəylinin məzarını ziyarət ediblər. Bundan başqa, nümayəndə heyəti Azərbaycan-Fransa Mədəniyyət evində təşkil edilən tədbirə də qatılıb.
Müasir dövrdə Qoşulmama Hərəkatı (QH) beynəlxalq münasibətlərin tənzimlənməsində iştirak edən mühüm çoxtərəfli mexanizmlərdən birinə çevrilib. Bu hərəkatın əsas məqsədi dünyada sülh, təhlükəsizlik və inkişafa yardım etməkdir. QH müasir dünyada da öz aktuallığını itirmir. QH-nin yaradılmasının və fəaliyyətinin əsas prinsiplərindən biri onun üzvləri arasında əməkdaşlıq üçün bir forum rolunu oynamasıdır. Sıralarında 120 ölkəni birləşdirən QH-da həm də BMT, Afrika İttifaqı, İƏT kimi dünyanın 10 beynəlxalq nüfuzlu təsisatının, əlavə olaraq müşahidəçi statusu ilə 17 dövlətin iştirak etməsi bu təşkilatın cox ciddi və qlobal əhəmiyyət daşıyan əməkdaşlıq platforması olduğundan xəbər verir. Üzvlərin sayına görə QH BMT-dan sonra dünyanın ən böyük qurumudur. Azərbaycan bütün dövlətlərlə əməkdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirməyə yönəlmiş xarici siyasət kursu və heç bir hərbi bloka qoşulmadan balanslı siyasət həyata keçirir. Bu səbəbdən ölkəmiz müşahidəçi statusuna malik olduğu Qoşulmama Hərəkatına 2011-ci ildə tamhüquqlu üzv olmaq qərarını verib. 26 may 2011-ci il tarixində İndoneziyanın Bali adasında keçirilmiş XVI Nazirlər Konfransında hərəkata qoşulub. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü təşkilat çərçivəsində üzv-dövlətlər tərəfindən birmənalı şəkildə tanınıb və haqlı mövqeyimiz beynəlxalq səviyyəli məsələlərdə daim dəstəklənib. 2018-ci ilin 5 aprel tarixində Bakıda “Davamlı inkişaf naminə beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin təşviq edilməsi” mövzusunda Qoşulmama Hərəkatının nazirlər konfransı keçirilib. Bu gün reallıq ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikası Qoşulmama Hərəkatının ruhuna və prinsiplərinə sadiqdir. Ölkəmiz bütün dövlətlərlə əməkdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirməyə yönəlmiş xarici siyasət kursu və heç bir hərbi bloka qoşulmadan tarazlı siyasət həyata keçirir. Məhz QH tərəfindən ölkəmizə olan etimadın və dövlətimizin artan nüfuzunun göstəricisidir ki, qısa müddət ərzində üzv olmasına baxmayaraq, üzv dövlətlər tərəfindən yekdilliklə Azərbaycanın bu təşkilata sədrliyi dəstəklənib. Belə ki, 2019-cu ilin oktyabrın 25-də ölkəmizdə Qoşulmama Hərəkatı üzvlərinin dövlət və hökumət başçılarının XVIII Zirvə Görüşü keçirilib. XVIII Zirvə Görüşündə 60-a yaxın ölkənin dövlət və hökumət başçıları, həmçinin beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri iştirak ediblər. Ümumilikdə Zirvə Görüşünə 160-a yaxın ölkənin və beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri qatılıblar. Azərbaycan 120 ölkəni birləşdirən bu mötəbər quruma üç ildir sədrlik edir. Pandemiyanın əmələ gətirdiyi mürəkkəb beynəlxalq şəraitdə Qoşulmama Hərəkatının sədri qismində Azərbaycan Respublikası Prezidenti COVID-19 qlobal pandemiyasının QH üzv dövlətlərinə təsirinin qiymətləndirilməsi və onların ehtiyaclarının müəyyən olunması təşəbbüsü ilə çıxış edib. 9 oktyabr 2020-ci il tarixində BMT Baş Assambleyasının növbəti sessiyası keçirilib. QH üzv dövlətlərinin xarici işlər nazirlərinin video-konfrans formatında iclası Ermənistanın ölkəmizə qarşı növbəti təcavüzü, yəni 44 günlük Vətən müharibəsi dövrünə təsadüf etdiyi üçün tədbirin gündəliyinə ayrıca “Bütün cəbhə boyu Azərbaycan Respublikasının silahlı qüvvələrinin mövqeləri və mülki yaşayış məntəqələrinə qarşı Ermənistan Respublikası tərəfindən silahlı hücum” başlıqlı bənd daxil edilib və həmin bənd altında Xüsusi Bəyannamə qəbul edilib. Xüsusi Bəyannamədə Qoşulmama Hərəkatına üzv dövlətlər Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində mülki şəxslər arasında itkilərlə müşayiət olunan toqquşmaların bərpasından narahatlıq ifadə edib, münaqişənin BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri əsasında həllinə prinsipial dəstəklərini bir daha bildirərək, Azərbaycanın müstəqilliyi, suverenliyi və ərazi bütövlüyünə dəstəklərini vurğulayıblar. Bəyannamədə üzv dövlətlər Hərəkatın prinsipial mövqeyi əsasında Azərbaycan Respublikası ilə həmrəy olduqlarını bildiriblər. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 19 oktyabr 2020-ci il tarixində Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində vəziyyətin müzakirə edilməsi məqsədilə qapalı məsləhətləşmələri keçirilib. TŞ sədrinin məsələ ilə bağlı qərəzli bəyanatının layihəsi müzakirəyə çıxarılıb, lakin Təhlükəsizlik Şurasındakı müzakirələr zamanı Azərbaycanın mövqeyini dəstəkləyən Qoşulmama Hərəkatının yeddi üzvü təkid etmişdi ki, müzakirə edilən mətnə TŞ-nın müvafiq qətnamələrinə istinad əlavə edilsin. QH ölkələrinin belə qətiyyətli mövqeyi onların “Bandunq prinsipləri”nə və Hərəkatın dəyərlərinə sadiqliyini nümayiş etdirmişdi. Azərbaycan onların bu mövqeyini ikitərəfli münasibətlərimizdə tarixi dostluq jesti kimi qəbul etdi. Böyük siyasi iradəyə, diplomatik bacarığa malik dövlətimizin başçısının ədalətli və düzgün siyasəti Azərbaycanı gələcəyə doğru aparır. İnanırıq ki, Azərbaycan Respublikası Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında 2019-2022-ci illərdə bu məsuliyyətli missiyanın da öhdəsindən gələcək.
Dos. Fuad Yusifov
Azərbaycan Texnologiya Universitetinin
İctimai elmlər və multikulturalizm
kafedrasının müdiri
Azərbaycanın hərbi, siyasi qələbəsinin bariz nümunəsi olan 44 günlük Vətən Müharibəsi uzun illər düşmən tapdağında olan torpaqlarımızın azad edilməsi və “Dağlıq Qarabağ” probleminin birdəfəlik tarixə qovuşması ilə nəticələndi. Müqəddəs Vətən müharibəsində rəşadətli ordumuzun Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında əldə elədiyi şanlı qələbə regionun inkişafını təmin etmək üçün kommunikasiyaların açılmasına, iqtisadi potensialın canlanmasına və sülhün təmin edilməsinə imkan yaratdı. Təbii ki, bu məqsədlə ilk olaraq Azərbaycan tərəfi gərəkli olan bütün addımları atdı və bu gün də bu istiqamətdə irəliləməkdədir. Baxmayaraq ki, Azərbaycan bütün qarşıdurmalara son qoymaq, sülh şəraitində yaşamağı təmin etmək məqsədilə dəfələrlə Ermənistan tərəfə əmin-amanlıq şəraitində yaşamağı ehtiva edən təkliflər üzərində işləməyi təklif etsə də, qarşı tərəfdən adekvat cavablar alınmamışdır. Bu müddət ərzində mütəmadi xarakter daşımasa da, sərhəddə insidentlərin baş verməsi rəsmi İrəvanın etibarsız tərəfdaş olmasını, nəinki Azərbaycana, eləcə də öz strateji tərəfdarlarına qarşı riyakarlıq nümayiş etdirməsini bir daha sübut edir. Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin Soçidə keçirilən görüşü Qafqazda sülhün, əmin-amanlığın təmin olunması istiqamətində çox mühüm bir addım kimi qiymətləndirilməlidir. Soçi görüşünün sonunda imzalanan bəyanatda əksini tapan müddəalar Azərbaycanın qarşısına qoyduğu məqsədlərə nail olmasının əsas göstəricisidir. Düzdür, Ermənistanın üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən, imzaladığı sənədlərdən dəfələrlə boyun qaçırdığı hallarına rast gəlsək də, hazırda yaşadığı siyasi-iqtisadi böhran onu problemlərin həlli üçün Azərbaycanın ortaya qoyduğu variantları qəbul etməyə məcbur edir. Məlum olduğu üzrə, Soçi görüşündə əsas müzakirə mövzusu olan məsələ 2020-ci il noyabr bəyanatı və regionun iqtisadi inkişafı, nəqliyyat əlaqələrinin bərpası haqqında 2021-ci il yanvar ayının 11-də imzalanan bəyanatndan irəli gələn məsələlərin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar idi. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin mətbuata çıxışında Prezident İlham Əliyevin qarşıdurmaya son qoymaq, bir-birinin ərazi bütövlüyünü, suverenliyini tanımaq və gələcəkdə qonşular kimi yaşamağı təmin etmək üçün sülh müqaviləsi üzərində işə başlamağın lazım olduğu ilə əlaqədar toxunduğu məsələlər ətrafında danışdı. Eləcə də, Rusiya Prezidenti iki dövlət arasında sərhəddin demarkasiyası və delimitasiya işlərinin başlanılmasını vacib hesab etdi. Onun nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasına xüsusi diqqət yetirməsi bir daha sübut etdi ki, rəsmi Moskva Zəngəzur dəhlizi layihəsini ən ali səviyyədə dəstəkləyir. Sirr deyil ki, bu dəhlizin açılması həm müasir geosiyasi reallıqlar prizmasından, həm tarixi aspektdən, həm də bölgədə sülhün, əmin-amanlığın bərpa olunması baxımından prinsipial əhəmiyyətə malikdir. Zəngəzur dəhlizi bölgə ilə yanaşı türkdilli ölkələrin də iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərəcək. Bölgədə ticarət artacaq, əhalinin yaşayış səviyyəsində irəliləyişlər müşahidə olunacaq. Dəhliz Naxçıvanın Azərbaycanın əsas ərazisindən bu nəqliyyat dəhlizlərinə çıxmasını təmin edəcək, eləcə də, Azərbaycanın Türkiyə ilə əlaqələrini artıracaq, ölkəmizin geosiyasi əhəmiyyətini gücləndirəcək. Bütövlükdə Soçi görüşü Azərbaycanın növbəti diplomatik uğuru, cənab İlham Əliyevin siyasi xəttinin növbəti müsbət nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Artıq Azərbaycanın Qafqazda böyük nüfuza malik olan bir dövlət olması həm Qafqaz dövlətləri, həm İslam dövlətləri, həm də Ermənistan tərəfindən qəbul edilir. Bu da danılmazdır ki, Azərbaycanın iqtisadi inkişafı regionda digər dövlətlərin də inkişafına öz müsbət təsirini göstərəcəkdir.
Zəminə Novruzova
Azərbaycan Texnologiya Universitetinin
İctimai elmlər və multikulturalizm
kafedrasının baş müəllimi
Laçınım, Laçınım, Laçınım mənim! Əsirlikdən qurtulan yurdum Laçın rayonu Azərbaycanın ən qədim insan məskənlərindən biri hesab olunur. Azərbaycan Respublikasının cənub-qərbində, dağlıq ərazidə yerləşir. Şimaldan Kəlbəcər, şərqdən Xocalı, Şuşa və Xocavənd, cənubdan Qubadlı rayonları, qərbdən isə Ermənistan Respublikası ilə həmsərhəddir. Ərazidə IX-XVII əsrlərə aid Ağoğlan qəsri, Dəmrovlu Pir Məbədi, Məlik-Əjdər türbəsi, Uşaq qalası, Kar kümbəz və X-XIX əsrlərə aid birtağlı və ikitağlı körpülər, eləcə də çoxsaylı su dəyirmanları var. Bu tarixi abidələr öz memarlıq üslubu ilə qədim dövrlərdən ərazidə türk tayfalarının məskən saldığını təsdiqləyir Laçının ərazisi bir vaxtlar Qarabağ xanlığı və Zəngəzur qəzasına daxil olub. 1930-cu ildə isə müstəqil inzibati rayon yaradılıb. Əvvəllər Abdallar adlandırılan, 1924-cü ildən isə şəhər statusu alan Laçın şəhəri 1930-cu ildən rayon mərkəzi olub. XX əsrdə Azərbaycanın tanınmış yazıçılarından biri olmuş Tagı Şahbazi Simurq yaxınlıqdakı dağın adını şəhərə verib. Laçın sözü "məğrurluq" mənasındadır. Ərazisi 1.84 min km2, əhalinin sayı 78,6 min (01.01.2020) nəfərdir. Laçın rayonunda 1 şəhər (Laçın), 1 qəsəbə (Qayğı), 125 kənd vardır. Əhali, əsasən, heyvandarlıq, bitkiçilik, arıçılıq və qisməndə bağçılıq və bostançılıqla məşğul idi. Laçın dedikdə, onu bir dəfə görən insanın gözünün qabağında insanı heyran edən gözəl bir mənzərə canlanır. Mahalın aşağı hissəsində Zəngəzur dağının ətəyində bir-birindən xeyli aralı Artız, Salaq və Mərkiz dağları, onlardan uzaqlarda Xustun, Kəpəz, Keçəldağ silsiləsi uzanır, onlardan o tərəfdə Pirdavan, Qacaran, Kiqin dağları görünür. Zəngəzur dağlarının zirvəsi bəzi yerlərdə dəniz səviyyəsindən 3906 metr yüksəkdir və həmişə qarla örtülüdür. Laçın tarixi keçmişi zəngin olan bir ərazidir. Laçın abidələri hələ eramızdan əvvəl I–II minilliyə aid edilən Xocavənd rayonundakı Azıx və Cəbrayıl rayonundakı Tağlar mağaraları ilə müqayisə edilə biləcək qədər dəyərli və nadir abidələrdəndirlər. Səthi dağlıqdır və şimal hissəsi Qarabağ silsiləsinin cənub-qərb yamacında, şimalı Mıxtökən silsiləsinin cənub-şərq yamacında, cənub-qərbi Qarabağ yaylasındadır. Ən hündür nöqtəsi Qızılboğaz dağıdır (3594m). Çayları Həkəri və onun qollarıdır. Bitki örtüyü kollu və seyrək meşəli çəmənliklərdən, enliyarpaqlı dağ meşələrindən (palıd, vələs, fıstıq), subalp və alp çəmənliklərindən ibarətdir. Laçında dünyanın nadir 300-400 illik qırmızı palıd ağacları var. Mineral suları tam tədqiq edilməyib. XVIII əsr Pənahəli xan Sarıcalı-Cavanşirin sərkərdəsi Qara Murtuza bəy; XVII əsrdə yaşamış məşhur Azərbaycan aşığı Sarı Aşıq; Azərbaycan Demokratik Respublikasının ilk müdafiə naziri, Qarabağ general qubernatoru Xosrov bəy Sultanov; Azərbaycanda xalq təhsilinin yayılmasında müstəsna xidmətləri olan ziyalı, Şuşada açılan darülmüəlliminin (pedaqoji məktəbin) ilk təşkilatçı və müdiri Müseyib İlyasov; Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə təhsil naziri Nurməmməd bəy Adilxan oğlu Şahsuvarov və başqaları Laçının tanınmış şəxsləridir. Ermənistan ordusu 1992-ci il mayın 17-də Şuşanın Turşsu kəndi və Ermənistanın Gorus rayonu istiqamətindən hücuma keçərək Laçını işğal edib. İşğal nəticəsində 1 şəhər, 1 qəsəbə və 120 kənd düşmən əlinə keçib, 264 nəfər şəhid olub, 65 nəfər girov götürülüb, 103 nəfər əlil olub. Rayon üzrə 1 yaşdan 16 yaşadək 24374 uşaqdan 18-i şəhid, 225 nəfəri əlil olub, 31-i hər iki valideynini itirib. İşğala qədər orada 48 sənaye, 63 kənd təsərrüfatı, 217 mədəniyyət, 101 təhsil, 142 səhiyyə müəssisəsi, 462 ticarət, 96 məişət, 30 rabitə, 2 avtonəqliyyat və müxtəlif təyinatlı istehsal müəssisələri fəaliyyət göstərib. 2020-ci ilin bu gün tarixində Laçın rayonu işğaldan azad edilib. Laçın rayonunun işğaldan azad olunması tarixi hadisədir. Azərbaycan Respublikası, Rusiya Federasiyası Prezidentləri və Ermənistan Respublikası baş nazirinin imzaladığı üçtərəfli bəyanata əsasən Azərbaycan Ordusunun bölmələri dekabrın 1-də Laçın rayonuna daxil olub. Laçın şəhərində Azərbaycanın Dövlət Bayrağı qaldırılıb. “Laçınlıları qısa müddət ərzində Laçına qaytarmaq Azərbaycan dövlətinin əsas vəzifələrindən biri olacaqdır. Keçmiş məcburi köçkünlərin işğaldan azad edilmiş bütün digər rayonlarımıza qısa müddət ərzində qaytarılması üçün gərəkli addımlar atılacaq”. Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Vətən müharibəsinin 44 günü (27 sentyabr - 9 noyabr) ərzində 4 rayonumuzu - Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan və Qubadlını, həmçinin Şuşa şəhəri, Hadrut, Suqovuşan qəsələrini və Qarabağdakı bir çox torpaqlarımızı hərbi yolla işğaldan azad etdi, düşməni darmadağın etdi və Ermənistanı dərin böhrana saldı. Azərbaycan Ordusunun məhv etdiyi və ya qənimət götürdüyü düşmənə məxsus hərbi texnikanın qiyməti bir neçə milyard dollardır. Bu, xarici borc içində üzən Ermənistan üçün böyük zərbədir. İşğaldan azad edilmiş torpaqlarda mövcud olan mənzərə böyük çətinliklər yaradır. Hazırda o yerlərdə yaşamaq üçün şərait yoxdur. Ancaq o bölgələr Azərbaycan dövlətinin vəsaiti, Prezidentin siyasi iradəsi ilə bərpa ediləcək, vətəndaşlarımızın normal həyatı üçün bütün addımlar atılacaq. Artıq müvafiq dövlət qurumu da yaradılıb və bu işlərin hamısı koordinasiya şəklində aparılacaqdır. Bütövlükdə azad edilmiş bölgələrin iqtisadi potensialı, kənd təsərrüfatı, turizm potensialı çox böyükdür. “Mən həmişə deyirdim ki, Laçın, Kəlbəcər və Şuşa Azərbaycana qayıtmasa, heç bir razılaşma ola bilməz. Mənim mövqeyim xarici ölkələrdə bir çoxlarını qıcıqlandırırdı. Düşmənin belini qırdıq və bu gün biz yeni reallıq yaratdıq. Əgər hətta bir il bundan əvvəl bəziləri bizə deyirdilərsə ki, siz mövcud olan reallıqla barışın, bu gün mən deyirəm, hər kəs mövcud reallıqla barışmalıdır. Azərbaycan bölgədə bu gün və gələcək üçün yeni təhlükəsizlik, yeni əməkdaşlıq formatı yaratdı. İşğalda olan bütün rayonların Azərbaycana qaytarılması məsələsi danışıqların mərkəzində yerləşirdi. Bu, bizim mövqeyimiz idi”. Prezident İlham Əliyev Laçın bizimdir! Qarabağ Azərbaycandır!
Pərvin Abbasova
Azərbaycan Texnologiya Universitetinin
Avtomatika və İnformasiya texnologiyaları
kafedrasının baş müəllimi
Tarixi qələbənin şanlı səhifəsi: Kəlbəcərin azadlığı Kəlbəcər ən qədim insan məskənlərindən biri kimi tanınır və mağara düşərgələrində aparılmış arxeoloji tədqiqatlar sübut edir ki, ibtidai insan icmasının ilk əmək alətləri də bu yerlərdə yaradılıb. Rayonun dağ qalaları içərisində ən əzəmətlisi Lex qalasıdır. Ümumiyyətlə, Kəlbəcərdə dünya əhəmiyyətli 2 tarix-mədəniyyət abidəsi vardır, onlar Gəncəsər və Xudavəng monastrlarıdır. Bundan başqa, rayon ərazisi mədəniyyət abidələri və dini məbədlərlə zəngindir. Abibə və ziyarətgahlar uzun illər işğal altında qalaraq Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən dağıdılıb. Kəlbəcər rayonu 1993-cü il aprelin 2-də Ermənilər tərəfindən işğal olunmuşdur. İşğal nəticəsində rayonun 53 min nəfərdən çox əhalisi yurdundan didərgin düşmüşdür. İşğal zamanı 511 dinc sakin öldürülüb, 321 adam əsir götürülüb və itkin düşmüşdür. Kəlbəcər Azərbaycanın işğal edilən rayonları arasında ərazicə ən böyüyüdür. İşğal nəticəsində rayon mərkəzi, 150-yə yaxın kənd, həmçinin onlarca tarixi-mədəniyyət abidəsi, bir muzey, “İstisu” sanatoriyası və digər mühüm obyektlər erməni quldurları tərəfindən illərcə istismar edilib. Kəlbəcərin uzun müddət işğal altında saxlanılması nəticəsində həmin ərazidə bioloji müxtəlifliyə, o cümlədən flora və faunaya, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə ciddi zərər vurulub, ərazilərin yandırılması, su resurslarının çirkləndirilməsi, qiymətli ağac növləri ilə zəngin meşələrin, eləcə də təbiət abidələrinin, ümumilikdə yeraltı və yerüstü təbii sərvətlərin məqsədli şəkildə talan edilməsi nəticəsində ekoloji tarazlıq pozulub. Kəlbəcər rayonunda 968 hektar ərazini əhatə edən “Qırmızı kitab”a daxil edilmiş ayıfındığı ağacları da kütləvi şəkildə qırılıb. Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində ekoloji əhəmiyyətə malik 7 relikt göl, o cümlədən Kəlbəcər və Laçın rayonlarının yaylaqlarında Böyük Alagöl, Kiçik Alagöl, Zalxagöl, Qaragöl, Canlıgöl, İşıqlı Qaragöl ciddi antropogen təsirə məruz qalıb. Bunlarla yanaşı, Kəlbəcər rayonu ərazisi faydalı qazıntılarla, o cümlədən qızıl, gümüş, mis, xrom civə, tellur, selen və s. kimi yataqlarla zəngindir. Burada sənaye əhəmiyyətli Söyüdlü, Ağduzdağ və Qızılbulaq qızıl, Şorbulaq və Ağyataq civə və Mehmana polimetal yataqları xüsusilə əhəmiyyətlidir. Rayon ərazisində böyük ehtiyatlara malik əlvan və üzlük daşlar, inşaat materialları yataqları mövcuddur. İşğal altında qalmış Kəlbəcər rayonunun təbii sərvətləri - sənaye əhəmiyyətli ehtiyatları 112,5 ton olan Söyüdlü (Zod) və ehtiyatları 13 tondan çox olan Ağduzdağ və Tutxun qızıl yataqları uzun illər Ermənistan tərəfindən talan edilib. Ümumi sahəsi 3054 kv.km olan Kəlbəcər 1930-cu il avqustun 8-də inzibati rayon statusu alıb. Qərbdə Ermənistan respublikası, şimalda Daşkəsən, Göygöl, Goranboy, şimal-şərqdə Tərtər, şərqdə Ağdam, Xocalı, cənubda Laçın rayonlarımız ilə həmsərhəddir. Rayonun 144 kəndi, 1 şəhəri və 1 şəhər tipli qəsəbəsi var. Ağdərə rayonunun 20-yə qədər kəndi də Kəlbəcərin inzibati bölgəsinə daxildir. Kəlbəcər rayonu Bakıdan təxminən 450 km qərbdə, Bərdə-İstisu (Kəlbəcər) avtomobil yolunun kənarında, Tərtər çayı sahilində, sıldırım qayalıqlar üzərində yerləşir. İşğal nəticəsində Kəlbəcərin 60 min nəfər əhalisi respublikanın 56 rayonunun 770 yaşayış məntəqəsində müvəqqəti məskunlaşmağa məcbur oldu. Lakin artıq o günlər arxada qalıb. “Kəlbəcər həm təbii sərvətlərlə zənginliyinə görə, həm iqliminin gözəlliyinə görə, həm də orada yaşayan insanların fədakarlığına görə respublikada həmişə çox hörmətə, ehtirama layiq olubdur. Kəlbəcər Azərbaycanın ayrılmaz bir parçasıdır, hissəsidir. Heç şübhəsiz, o gün gələcək ki, Kəlbəcər rayonu Ermənistanın silahlı qüvvələrinin işğalından azad olacaq və Kəlbəcərin vətəndaşları, sakinləri, bizim soydaşlarımız öz yerlərinə, yurdlarına qayıdacaqlar” Ulu Öndər Heydər Əliyev 27 ildən sonra Ulu Öndərin söylədiyi bu fikri onun siyasi əqidəsinə sadiq qalan, onun başladığı Azad Azərbaycan üçün edilən işləri layiqlə və şərəflə yerinə yetirən Prezident İlham Əliyev həyata keçirir. Uzun müddət aparılan danışıqların nəticəsiz qalması işğal olunan ərazilərimizə aid yerinə yetirilməyən BMT qərarları 2020-ci il 27 sentyabr tarixində Vətən müharibəsinə başlamağa sövq etdi. Əslində bu müharibə tarixi ədalətin bərpası, itirilmiş dədə-baba torpaqlarının geti qaytarılması idi. 44 günlük Vətən müharibəsindən qalib ölkə və qalib xalq olaraq çıxmasına aparılan daxili və xarici siyasət, Azərbaycan xalqının biriliyi, ordumuzun şücaəti səbəb olur. Ötən ilin bu günü Müzəffər Azərbaycan Ordusu artıq Kəlbəcərdə şanlı bayrağımızı dalğanlandırdı. 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycan, Rusiya prezidentləri və Ermənistanın baş nazirinin noyabrın 10-da imzaladığı üçtərəfli bəyanat Kəlbəcərin geri qaytarılmasını təmin etdi. Azərbaycan Vətən müharibəsinin 44 günü ərzində 4 rayonu, Şuşa və digər torpaqlarımızın mühüm hissəsini hərbi yolla işğaldan azad etdi. Noyabrın 20-də Azərbaycan Ağdamı, Noyabrın 25-də isə Kəlbəcər rayonunu siyasi yolla əsirlikdən azad etdi. Kəlbəcər də Müzəffər Ali Baş Komandanın İkinci Qarabağ müharibəsində yürütdüyü hərbi-siyasi yolun davamı olaraq bir güllə atılmadan azad edildi və düşmən rayondan çıxmağa məcbur edildi. Bu, Azərbaycanın döyüş meydanında olduğu kimi diplomatik danışıqlarda da qalib olmasının göstəricisidir. Kəlbəcərin qaytarılması Azərbaycanın möhtəşəm tarixi Qələbəsinin daha bir təsdiqidir. "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı ilə Azərbaycan Respublikasının Kəlbəcər rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları təltif edilmişdir. 9458 nəfər bu medala layiq görülmüşdür. Bu gün Kəlbəcərdə quruculuq işləri gedir və bu gün orada şanlı Azərbaycan bayrağı dalğalanır. Vətən üçün həm birinci, həm də ikinci Qarabağ müharibəsində canlarından keçən, bizə bu şanlı qələbəni yaşadan, torpaqlarımızın qayıtmasında əvəzsiz rolları olan şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyirəm. Kəlbəcər bizimdir! Qarabağ Azərbaycandır!
Tamara Ələkbərova
Azərbaycan Texnologiya universitetinin
Avtomatika və informasiya texnologiyaları
kafedrasının müəllimi
Azərbaycan Texnologiya Universitetində xarici elm adamlarının seminarları davam edir.Azərbaycan Texnologiya Universitetində 23 noyabr tarixində Türkiyənin İnönü Universitetinin dosenti Nurhayat Özdemirin seminarı təşkil olunub. Onlayn mühazirənin mövzusu “Qida analizlərində istifadə olunan cihazlar”a həsr edilib.Bu gün isə UTECA-da Sumı Milli Aqrar Universitetinin dosenti Marina Savçenkonun seminarı baş tutub. Ukraynalı mühazirəçi “Qida sənayesində innovativ mühəndislik” ilə bağlı öz bilik və təcrübələrini bölüşüb.
