Füzuli rayonu - erməni vandalizminin klassik nümunəsi kimi  Respublikamızın iri yaşayış məntəqələrindən olan Füzuli rayonu 1970-ci ildə böyük inkişaf yolu keçərək tərəqqi etmiş, sənaye və müasir kənd təsərrüfatı rayonuna çevrilib. Erməni işğalına qədər rayonda pambıqtəmizləmə, yağ-pendir və dəmir-beton məmulatı zavodları, taxıl məhsulları kombinatı, toxuculuq fabriki, daş karxanası, 11 üzüm emalı müəssisəsi, 100-dən çox iri müəssisə və təşkilat, teatr, mədəniyyət evi, kütləvi kitabxana, mərkəzi rayon xəstəxanası və s. var idi. Füzuli rayonunda işğaldan əvvəl 2 şəhər, 16 qəsəbə, 82 kənd və başqa yaşayış məntəqələri mövcud olub. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin komandanlığı ilə Azərbaycan ordusu tərəfindən 27.09.2020-ci il tarixdən başlayan Vətən müharibəsində Füzuli şəhəri daxil olmaqla 62 yaşayış məntəqəsi işğaldan azad edilib. Füzuli şəhəri şanlı qələbəmizin 21-ci günündə işğaldan azad edilib.  Azad olunan ərazilərimizdə bütün binalar, evlər, mənfur düşmən tərəfindən dağıdılıb. İşğal edilmiş torpaqlar və dağıntılar erməni vandalizminin canlı şahidləridir. İşğaldan sonra gördüyümüz tarixi-dini abidələrin, xüsusilə də türbələrin acınacaqlı görkəmi ürək ağrıdır. Füzuli əməliyyatı Azərbaycan Ordusunun İkinci Qarabağ müharibəsində cənub-şərq cəbhəsində həyata keçirdiyi  ən əhəmiyyətli döyüşlərdən biri olub. 17 oktyabr 2020-ci ildə Füzuli şəhəri  ilə yanaşı Qoçəhmədli, Çimən, Musabəyli, Pirəhmədli, Dədəli, İşıqlı, Cuvarlı kəndləri də  işğaldan tam azad olunmuşdur. Məhz bu uğurlu əməliyyat sayəsində Cəbrayıl və Xocavənd rayonunun bir sıra yaşayış məntəqələri də azad olundu. Füzuli uğrunda gedən döyüşlər Vətən Müharibəsinin ən ağır və həlledici döyüşü hesab olunur. 30 il ərzində düşmənin təmas xəttində qurduğu möhkəm istehkamlar ordumuzun məharət və şücaəti sayəsində darmadağın edildi. Hərbi mütəxəssislərin fikrincə isə Füzuli rayonunun azad edilməsi üçün aylarla vaxt lazım idi. Azərbaycan Ordusu düşmənin dinc əhaliyə qarşı törətdiyi hərbi cinayətlərin qisasını döyüş meydanında alırdı. Böyük döyüş qabiliyyətinə və texniki təminata malik olan ordumuzuz qüdrəti düşmənin öz silahlarını yerə qoyaraq qaçmasına səbəb oldu. Artıq biz erməni vəhşiliyi izlərinin yox olmasının şahidi oluruq. 2020-ci il noyabrın 16-da İlham Əliyev Füzuli şəhərində Azərbaycan bayrağını qaldırdı. Ölkə rəhbəri Füzuliyə 4 dəfə səfər edib. Bu səfərlər zamanı Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun, Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının, Horadiz-Ağbənd dəmiryolu xəttinin, Füzuli-Hadrut avtomobil yolunun  təməli qoyulub. “Füzuli” yarımstansiyasının açılışı olub. Otuz ilə yaxın erməni işğalı altında qalmış Füzuli rayonunun təbii sərvətləri də talan olunub. Ermənilər meşələrdəki ağacları vəhşicəsinə qırıb, yaxud yandıraraq məhv ediblər. Prezident İlham Əliyevin Füzuliyə səfəri zamanı dediyi bu sözlər gələcəyə nikbin nəzərlərlə baxmağa əsas yaradır: “Füzuli və işğaldan azad edilmiş başqa torpaqlarda yaşamış sakinlər bilməlidirlər ki, biz bütün bu yerləri bərpa edəcəyik. Mən demişdim, Füzulidə bir dənə də bina tapılmadı ki, orada Azərbaycan bayrağı ucaldılsın. Amma biz bərpa edəcəyik!”. Füzuli rayonunda, eləcə də işğaldan azad edilmiş digər rayonlarda erməni hərbi birləşmələrinin təxribatı nəticəsində törədilmiş infrastruktur obyektlərinə, sahibkarlıq subyektlərinə dəyən zərərin müəyyən edilməsi məqsədilə yerli və xarici ekspertlərdən ibarət işçi qrupu yaradılıb. 2020-ci ilin noyabrın 26-da  Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin bir sıra hərbi qulluqçuları “Füzulinin azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edilib. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə müasir tələblərə cavab verən bərpaetmə işləri həyata keçirilir. Ermənilər tərəfindən dağıdılmış və yandırılmış inzibati binalar, sosial obyektlər, tarixi-dini abidələrimiz həmin müddətdə erməni vandalizminin əsirinə çevrilib. Hal-hazırda  bərpa və quruculuq işləri davam etdirilir. Xeyli sayda  xidmət, mədəniyyət obyektləri, inzibati binalar bərpa olunaraq yenidən xalqımızın qayıdışı təmin ediləcək. İndi işğaldan azad olunan torpaqlarımızda dalğalanan üçrəngli bayrağımızın qarşısında ayaq saxlayıb bu möhtəşəm mənzərəni qürurla seyr edir və Prezidentimizin dediyi sözləri xatırlayırıq: “Füzuli şəhəri işğalçılardan azad edilib. Füzuli şəhərində Azərbaycan bayrağı qaldırılıb. Biz Füzuliyə qayıtmışıq. Ancaq indi yol boyunca dağıdılmış kəndləri və Füzuli şəhərini dağılmış vəziyyətdə görəndə adamın ürəyi ağrıyır. Vəhşilər bizim şəhərimizi nə günə salıblar?! Dağıdıblar, evləri dağıdıblar, bütün infrastrukturu dağıdıblar, bir dənə də salamat bina yoxdur. Bütün dünya görməlidir erməni vəhşiliyi nə deməkdir və bütün dünyaya biz bunu göstərəcəyik”.

Əsədova Gülnarə 

Azərbaycan Texnologiya Universitetinin

Turizm sənayesinin təşkili və ekologiya kafedrasının assistenti 

Müstəqil və güclü Azərbaycan Qarabağ məsələsinin həllində ard-arda tarixi uğurlara imza atdı. Müzəffər ordumuz öz doğma torpaqlarını işğaldan azad edərək gələcək nəsillərə örnək, şanlı tarix yazdı.  Müharibə zamanı ermənilər arxa cəbhədə hərbi qulluqçuları qaçmasın deyə postlar qurduğu halda, bizim arxa cəbhədə, ehtiyac olmasa belə, döyüşə can atan minlərlə könüllülər dayanırdı. Ermənilər mülki əhalimizi hədəfə aldıqları halda, biz döyüş meydanında misli ilə intiqam alırdıq. Onlar gündə bir obrazla dünya mediasında saxta məlumat yayaraq özləri özlərini ifşa etdikləri halda, Ali Baş Komandanımız qətiyyətli və tarixi faktlara əsaslanan çıxışları ilə Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırdı. Ali Baş Komandanımızın dünyanın nüfuzlu media qurumlarına verdiyi müsahibələr, xalqın bağrından qopan ifadələri dilə gətirməsi sonsuz sevgi ilə rəhbər-ordu-xalq birliyinə səbəb oldu.  Azərbaycanın mərd oğulları bütün dünyaya sübut etdi ki, bir məmləkətin və ya bir millətin böyüklüyü onun əhalisinin sıxlığından, yaxud hüdudlarının genişliyindən asılı deyil. Bir millətin böyüklüyü onun hüdudlara sığmayan Vətən sevgisindən asılıdır. Elə bu hüdudsuz sevgi ilə bütün cığırlar Qarabağa gedən yola birləşir. O yol ki, öndə “Qarabağ bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır!” deyən Ali Baş Komandan dayanıb. 2020-ci il dövlətçilik tariximizə qızıl hərflərlə yazıldı, Zəfər ili kimi həkk olundu. Bu gün Azərbaycan Qarabağa qovuşdu, tarixi zəfərə imza atdı, şəhidlərimizin, Xocalı qurbanlarının, Gəncə, Bərdə, digər şəhər və rayonlarımızda terror zamanı həlak olan günahsız insanların qisasını döyüş meydanında aldı. Bu qələbəni, zəfəri bizlərə yaşadan isə Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin qətiyyəti, siyasi iradəsi, güclü ordumuz, rəşadətli əsgər və zabitlərimiz, müqəddəs şəhidlərimizdir. 30 ildən sonra sübuta yetirdik ki, bir qarış torpağımızı belə heç kəsə verən deyilik. Hazırda ölkəmizin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri ötən il 44 günlük Vətən müharibəsində işğaldan azad olunan ərazilərə Böyük Qayıdışı təmin etməkdən ibarətdir. Respublikamız müharibənin başa çatmasından dərhal bir neçə ay sonra azad olunmuş ərazilərdə bərpa və zəruri infrastrukturun yaradılması tədbirlərinə başlayıbdır. Bu gün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə işğaldan azad olunmuş ərazilərdə Böyük Qayıdış üçün bütün zəruri tədbirlər görülür. Dövlətimizin başçısı mütəmadi olaraq bu ərazilərə gedir və burada görülən işlərlə yerindəcə tanış olur. Azərbaycanın bu ərazilərində reallaşdırılacaq layihələrin əhatə dairəsi kifayət qədər genişdir. Hazırda bu torpaqlarda yaşayış evləri, sosial, yol-nəqliyyat, iqtisadi infrastrukturlar sürətlə bərpa edilir. Ərazilərin bərpası, quruculuq işləri ən müasir texnologiyalar əsasında həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şuşada Cıdır düzündə Novruz bayramı ilə bağlı müraciəti zamanı bildirmişdi ki, birinci növbədə, Ağdam şəhərinin və Ağdam rayonunun bütövlükdə Baş planı hazırlanır, indi bunun üzərində iş gedir və yaxın gələcəkdə Baş plan təsdiq olunacaq. Ondan sonra bərpa işləri azad edilmiş bütün torpaqlarda başlanacaq. Bu gün artıq bu reallaşdı və Ağdam şəhərinin Baş Planı məhz 28 May - Respublika Günündə təsdiq olundu.  Prezident cənab İlham Əliyevin mayın 28-də - Respublika Günündə Ağdama səfər etdi. Respublika Günündə işğaldan azad olunmuş Ağdamda tarixi anlar yaşandı, bu torpağın bərpası, ona həyatın qayıtması üçün təməllər atıldı. Cənab Prezidentin iştirakı ilə Ağdam şəhərinin baş planının təqdimatı oldu.  Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşü zamanı demişdir: “Bu mərasim üçün, bu görüş üçün başqa vaxt da müəyyən oluna bilərdi. Ancaq mən hesab etdim ki, ən düzgün tarix bizim milli bayramımız olan Respublika Günüdür, Müstəqillik Günüdür. Çünki bu gün burada olmağımız bir daha müstəqilliyimizin nə qədər güclü olmasını göstərir. Əgər biz güclü müstəqil dövlət qurmasaydıq, öz tarixi torpaqlarımızı işğalçılardan azad edə bilməzdik. Ancaq güclü Azərbaycan, müstəqil Azərbaycan, sözün əsl mənasında, müstəqil siyasət aparan Azərbaycan bu tarixi missiyanı şərəflə yerinə yetirdi. Ağdam şəhərinin bərpasının başlanğıcı bu gün baş verir - Respublika Günündə. Əminəm ki, bütün nəzərdə tutulmuş planlar Baş Plan əsasında icra ediləcək və Ağdam şəhəri yenidən qurulacaq”. Artıq işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə dövlət başçısının göstərişi ilə “ağıllı kənd” və “ağıllı şəhər” layihələrinin tətbiqinə başlanmışdır. Söhbət bir kənddən, bir şəhərdən yox, Qarabağın işğaldan azad edilmiş bütün ərazilərindən, şəhər və kəndlərindən gedir. “Ağıllı” kənd və şəhərlərin salınması bilavasitə “ağıllı” aqrar sektorun bünövrəsinin qoyulması deməkdir. Yəni bu anlayışlar bir-birinə sıx bağlıdır, vəhdət təşkil edir, bir çox məqamlarda isə harmonik şəkildə uzlaşaraq fərqləri aradan qaldırır. “Ağıllı kənd”in Azərbaycan modelinin unikallığı ondan ibarətdir ki, əgər dünyada belə layihələr hər ölkədə bir neçə nümunə ilə başlamışdırsa, bizdə bu proseslərə eyni zamanda start verilmişdir. Biz 30 illik işğal zamanı yerlə-yeksan edilən böyük ərazilərin – yandırılan kəndlərimizin və viran qoyulan şəhərlərimizin “ağıllı” variantını reallaşdırmağı qərara almışıq. Erməni faşistləri işğal altında olan ərazilərimizi onilliklər boyu talan etmiş, vəhşicəsinə dağıtmış və bununla da aqressiv, vandal və vəhşi mahiyyətlərini ortaya qoymuşlar. Biz isə azad edilən ərazilərimizdə ildırım sürətilə quruculuq işlərinə start vermiş və bu işlərə dost ölkələrin aparıcı şirkətlərini dəvət etmişik.  

Gülşən Hüseynova 

Azərbaycan Texnologiya Universitetinin Turizm

sənayesinin təşkili və ekologiya kafedrasının assistenti  

Hadrut Qozluçayın dərəsində, Ərgünəş dağının yaxınlığında yerləşir. Qəsəbənin dəqiq salınma vaxtı məlum olmasa da, burada həm qədim abidilərə rast gəlirik. Kəndin adı 1727-ci ildə Osmanlı qaynaqlarında Dizaq nahiyəsinin Hadrud kəndi olaraq keçir. Çar dövründə Hadrut kəndi Yelizavetpol quberniyasının Cəbrayıl qəzasının tərkibində idi. 1923-cü ildə Hadrut kəndi Azərbaycan SSR Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin tərkibinə verilmişdir, 1930-cu ildə isə yeni yaradılmış Dizaq rayonunun inzibati mərkəzi seçilib. 1939-cu ildə həmin rayon öz mərkəzinin adına uyğun olaraq Hadrut rayonu adlandırılıb. 1963-cü ildə Hadruta şəhər tipli qəsəbə statusu verilib. Qəsəbədə üzüm emalı zavodu, xalça sexi, musiqi və ümumtəhsil məktəbləri, mədəniyyət evi, mərkəzi kitabxana və rayon xəstəxanası yerləşirdi. 1992-ci ildən Hadrut Xocavənd rayonunun tərkibinə daxil edilib. Minlərlə Azərbaycanlının ölüm fərmanının verildiyi Hadrut hələ 1990-cı illərdən düşmənin maraq dairəsində idi. İrəvandan, Livan, Suriya və Fransadan gələn terrorçular burada yerləşmişdi. Onlar insanların evlərini yandırmaqla, hədə qorxu gəlməklə yaşayış yerlərindən didərgin salmaq istəyirdilər. Getdikcə onların vəhşilikləri daha da artırdı. İnsanları öldürüb yol kənarlarına atırdılar. Bununla da azərbaycanlıların yaşadığı kəndlərin işğalına start verilmişdi. Elə 1990-cı ildən başlayaraq azərbaycanlıların kəndə giriş-çıxışına icazə verilmirdi. 2 oktyabr 1992-ci ildə Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı erməni qoşunları Hadrutu ələ keçirmişdi. Onlar “Ohanyan səddi”ni keçilməz bildikləri kimi, “Hadrut”u da alınmaz qala hesab edirdilər. Bu düşüncələr 27 sentyabr 2020-ci ilə qədər davam etdi. Çünki haqq savaşımızın 13-cü günündə artıq Hadrut Azərbaycan Ordusunun nəzarətinə keçmişdi.  2020-ci il oktyabrın 7-dən başlayaraq ağır artilleriya döyüşləri başladı, oktyabrın 9-da isə Azərbaycan qoşunları qəsəbə yaxınlığında yerləşən strateji əhəmiyyətli kəndləri və yüksəklikləri nəzarət altına aldılar. Hadrud uğrunda təxminən 2-3 gün davam etdi. Amma bu asan yolla başa gəlməmişdi.Çünki Hadrut dağlıq relyefə malik o qədər çətin mövqedə yerləşir ki, onu azad etmək üçün dağı aşmaq lazım idi. Elə bu səbəbdən də ermənilər Hadrutu “alınmaz qala” hesab edirdilər. Heç bir ağır texnikanın aşa bilmədiyi bu dağı ordumuz texnikasız aşaraq, əzmlə, hünərlə döyüşərək, 30 ildə qurulmuş istehkam qurğularını dağıdaraq düşməni öz silah sursatlarını qoyub qaçmalarına məcbur etmişdi. Bu çətin əməliyyat ordumuz üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Çünki məhz Hadrutu azad edəndən sonra Azərbaycan Ordusunun xüsusi təyinatlıları həmin istiqamətdən Şuşaya doğru irəliləməyə başladı. Hansı ki, düşmən Şuşaya hücumun bu istiqamətdən olacağını heç ağlına da gətirməmişdi və onlar hücumu iki istiqamətdən - Laçın dəhlizindən və Qırmızı Bazar tərəfdən gözləyirdi. Hadrutda döyüşən qəhrəman hərbiçilərimizin danışdıqlarından sitat gətiərək bir neçə cümləni diqqətə çatdırmaq istəyirəm: ”Hadrutu azad etmək üçün Cəbrayılın Süleymanlı kəndindən, Hadrutun sol cinahından daxil olduq. Yolu bağladıq. Ara-sıra kiçik qruplar müqavimət göstərirdi. Artıq bir neçə saat sanra işıqlar söndü. Orada yaşayan insanların kənddən çıxması üçün komandanlıq tərəfindən icazə verildi. Kənd boşaldıldı. Qalan  bir neçə nəfərlik diversant qrupları tərəfimizdən məhv edildi ” - bu cümlələr elə bizim-Azərbaycan xalqının onlardan nə qədər üstün olduğunu  bir daha sübut etdi. Çünki biz, onlara Xocalı, Qaradağlı, Ağdaban, Başlıbel, Ballıqaya soyqrımlarını ermənilər üçün təkrar etmədik. Hadrutun azad olunması düşmənin bütün fikirlərini alt üst etmişdi. Onlar artıq, digər torpaqları da qaytaracaqlarına əmin idilər.Amma boyunlarına almaq istəmirdilər. Atəşkəs bəyanatından bir gün sonra burada Xocavənd rayonu baş polis idarəsinin qərargahı, daha sonra isə Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin rayon şöbəsi yerləşdirildi.1 fevral 2021-ci ildə etibarən Hadrutda Füzuli Poçt filialının Müştəri xidmətləri şöbəsinin agentliyi fəaliyyətə başladı. 15 martda qəsəbəni ziyarət etmiş Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev uzunluğu 43 km olan Hadrut -Cəbrayıl - Şükürbəyli və uzunluğu 13 km olan Füzuli - Hadrut iki avtomobil yolunun təməlini qoydu. 26 iyun 2021-ci ildə Hadrutda İkinci Qarabağ müharibəsində həyatını itirmiş əsgər və zabitlərin xatirəsinə inşa edilmiş "Dəmir yumruq" abidə kompleksinin açılış mərasimi keçirildi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev növbəti dəfə 2021-ci il oktyabrın 9-da Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsinə gəldi. Dövlət başçısı Hadrut qəsəbəsində yeni məscidin təməlini qoydu, Hadrut-Cəbrayıl-Şükürbəyli, Tuğ-Hadrut və Füzuli-Hadrut yollarında aparılan tikinti işləri ilə tanış oldu, 35 kilovotluq yeni “Hadrut” yarımstansiyasının təməlini qoydu. Hadrutun inkişafı ilə bağlı müxtəlif göstərişlər verən cənab prezident, həmçinin  buranı mədəniyyət və turizm mərkəzinə çevirmək əzminə sahib olduğumuzu da vurğuladı. Çünki Hadrut turizm üçün çox əlverişli təbiətə malikdir. Cənnətə bənzəyən meşələrə, çaylara, tarixi binalara sahibdir. Həmçinin ölkə rəhbəri kənddə əhalinin məşğuliyyəti üçün maldarlıq, bitkiçilik və üzümçülüyün  inkişaf etdiriləcəyini diqqətə çatdırıb. Ümid edirik ki, gün gələcək Hadrut qəsəbəsi beynəlxalq arenada ən gözəl turizm mərkəzinə çevriləcək. QARABAĞ AZƏRBAYCANDIR!  

Zeynəb Məmmədli

Azərbaycan Texnologiya Universitetinin

Turizm sənayesinin təşkili və ekologiya kafedrasının baş müəllimi   

Azərbaycan Texnologiya Universitetində “Zəfər” Şəhid Ailələrinə Dəstək İctimai Birliyi tərəfindən “Zəfər yolu” adlı anım tədbiri keçirilib. Tədbirdə şəhid ailələri, qazilər, UTECA rəhbərliyi və tələbələr iştirak edib. Çıxış edənlər Dəmir Yumruq əməliyyatından, əldə edilən böyük zəfərdən danışıb, qələbədə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun, şəhid və qazilərimizin şücaətindən danışılıb. Tədbirdə Azərbaycan Texnologiya Universitetinin şəhid məzun və tələbələrini tanıdan videoçarx nümayiş olunub. Sonda “Zəfər” Şəhid Ailələrinə Dəstək İctimai Birliyi Vətən müharibəsi şəhidlərinin xatirələrinə həsr edilən nəşrləri tələbələrə hədiyyə ediblər. “Zəfər yolu” anım tədbirinin keçirilməsində məqsəd şəhid qəhrəmanlarımızı tanıtmaq, onların döyüş yolunu təbliğ etmək, gənclər arasında belə qəhrəmanların əməllərini yaşatmaq, onların xatirəsini daim uca tutmaqdır. 

Azərbaycan Texnologiya Universitetinin rəhbərliyi ilə Macarıstanın Azərbaycandakı Səfirliyinin, eləcə də Macarıstanın müxtəlif ali təhsil müəssisələrinin nümayəndələrinin görüşü keçirilib. Görüşdə Azərbaycan və Macarıstan arasında təhsil sahəsində əməkdaşlığın əhəmiyyətindən danışılıb, Azərbaycan Texnologiya Universitetinin Macarıstan universitetləri ilə müəllim-tələbə mübadiləsi, ikili diplom proqramları sahəsində əməkdaşlıqda maraqlı olduğu bildirilib. Səfirlik nümayəndələri Macarıstan və Azərbaycan arasında yüksək səviyyədə diplomatik və siyasi əlaqələrin mövud olduğunu, bu əlaqələrin təhsil sahəsini də əhatə etdiyini qeyd edib, universitetlər arası əməkdaşlığın mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayıblar. Macarıstan nümayəndə heyəti ilə nteraktiv və məhsuldar keçən görüşdə mümkün əməkdaşlıq imkanları müzakirə olunub.  

Koronavirusla mübarizədə vətəndaş məsuliyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edir. İstər yaxın, istərsə də uzaq çevrəmizdən qorunmaq və qorumaq üçün profilaktik tədbirlərin görülməsi, həmçinin gigiyenik qaydalara riayət etdilməsi lazımi xarakter daşıyır. COVID-19 virusuna qarşı  təsdiq edilən 4 peyvənd növü var ki, hər biri  Avropa Dərman Peraparatları Agentliyi tərəfindən elmi cəhətdən sınaqdan keçirilmiş və təhlükəsizlik standartlarına cavab verdiyi təsdiq edilmişdir. Peyvənd yaş həddi 18-dən yuxarı olar bütün vətəndaşlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Statistikaya əsasən demək olar ki, 2 milyondan artıq əhali vaksinasiya olunub. Bu isə öz növbəsində virusun kəskin şəkildə yayılmasının qarşısını alır.  Vaksin immunitet sistemini gücləndirmək üçün müəyyən infeksiyalara qarşı daha effektiv mübarizə aparmağa kömək edir. Artıq orqanizm bakteriya və ya virusla rastlaşdıqda necə mübarizə aparacağını bilmiş olur. Əhali üzrə yaş kateqoriyasına nəzər yetirsək, yaranan bu virusun daha çox yaşlı nəsildə əks təsirini görə bilərik. Bəs sual oluna bilər ki, gənc nəslin COVID -19 virusuna yoluxması qaçınılmazdırmı? Gənc nəsildə immunitet  sisteminin yaşlı nəsilə nisbətən daha güclü olmasını nəzərə alarsaq, bu zaman yoluxan hər hansısa bir gəncin bu xəstəliyi keçirməsi təbii ki, yaşlı nəsilə nisbətdə dəfələrlə yüngül formada ola bilər. Ancaq gənc nəsil bu xəstəliyi yüngül və simptomsuz keçirməsinə baxmayaraq daşıyıcı hesab edilir. Bu da aydın məsələdir ki, onların kütləvi kollektivdə olmaları həmin insanları təhlükə altında qoyur. Bunun üçün isə daha məsuliyyətli və diqqətli davranmaq ən vacib nüansdır. Dünya üzrə aparılan müşahidələrə görə COVID-19 virusunun yarana bilən yeni ştammına qarşı mübarizədə peyvəndin əvvəlkindən daha güclü növünün tətbiq edilməsi zəruri hal yaradır. Araşdırılmalara görə peyvəndin virusdan qoruma səviyyəsi minimuma endikdə yoluxma ilə yenidən üzləşə bilmə ehtimalımız qaçınılmaz hal almış olur. “Buster” (qüvvətləndirici) dozası isə immunitet sistemini yenidən gücləndirməyi və peyvəndin effektivliyini artırmağı qarşıya məqsəd olaraq qoyur. Bəs üçüncü doza vaksin kimlərə şamil edilə bilər? Daha çox risk qrupuna daxil olan yaşı 50-dən yuxarı olan, tibb işçiləri, xroniki xəstəlikləri olan  şəxslər üçün nəzərdə tutulur.  Daha çox düşünülən məsələlərdən biri də vaksinasiya nəticəsində müxtəlif fəsadların olması ehtimalıdır. Lakin nəzər yetirsək görə bilərik ki, xroniki böyrək xəstəlikləri, hər hansı uroloji və nefroloji problemi olan xəstələrin bu virusa qarşı vaksinasiya olunmasına dair heç bir əks göstəriş yoxdur. Yəni bu kimi xəstəlikləri olan şəxslər vaksinasiyası olunduqdan sonra heçbir  ciddi problem ilə üzləşməyiblər.  Statistikaya nəzər salsaq artıq yeni vaksinasiya olunmanın zəruriliyini görə bilərik.  Demək olar ki, müxtəlif xarici ölkələrdə buster dozasının vurulmasına başlanılmış və bu proses bizdə də ən yaxın zaman çərçivəsində tətbiq edilməlidir.  Beynəlxalq təcrübəyə nəzər yetirdikdə isə buster dozasının immuniteti öncəki dozalardan üç dəfə artıq gücləndirdiyi müşahidə olunub. Məlumatlara əsasən, buster dozasının istifadəsi ilkin dozadan 6 ay keçmiş risk qruplarına aid olan şəxslər üçün əhəmiyyətli xarakter daşıyır. Bu profilaktik tədbirlər nəticəsində isə yoluxma və ölümlərin azalmasını təmin edə bilərik.  

Adilə Həsənova

 Turizm sənayesinin təşkili və ekologiya

 kafedrasının assistenti