Liderlik və sosial nüfuz Dünya İqtisadi Forumunun bəyan etdiyi siyahıya əsasən (Top 10 skills of 2025) növbəti beş ildə insan davranış mədəniyyətində hansı kompetensiyalara yiyələnməlidir? Lider iş keyfiyyətlərini yüksəltmək üçün komanda üzvlərinin və özünün inkişafını təşkil edir, qrup üçün istiqamət və qaydaları müəyyənləşdirir, onlara təsir edir və nüfuz sahibi olur. Lider yalnız qrup daxilində deyil, qrupdankənar əlaqələri genişləndirir və əməkdaşlığı təmin edir, məqsəd və prioritetləri müəyyənləşdirir, məqsədə çatmaq üçün fəaliyyət, vaxt və resursları dəyərləndirir. 

Pringles çipslərinin özünəməxsus forması əslində hiperbolik paraboloid kimi tanınan riyazi bir ifadədir. Kompüterlərin köməyi ilə dizaynerlər çipslərin aerodinamik olaraq bir-birinə yapışmasının və qablaşdırma zamanı parçalanmasının qarşısını almaq istəyirdilər. Paketdən çıxan çipslərin çoxunun qırıldığı barədə müştərilərin şikayətinə əsasən 1956-cı ildə P&G firması çipsləri yenidən dizayn etməyi kimyagər Fredric J. Baura tapşırır. Baur bu unikal formanın hazırlanmasına və simvol silindrik qutunun dizaynına təxminən 2 il sərf edir. Mühəndis və bir çox elmi kitabların müəllifi olan Gene Wolfe isə çipsləri bu formada bişirmək üçün cihaz da dizayn etmişdi. Beləliklə, nəticədə hazırda gördüyümüz Pringles qutusu və içindəki çipslərin formaları əmələ gəlir. Bununla da çipslərin qutunun içində qırılmasının qarşısı alınır və daşınması daha da asanlaşır. Bu, qeyri-ənənəvi metodlardan istifadə edərək sürətli istehlak sahəsində müştəri problemini həll edən ilk nümunələrdən biridir. 

Elmlə, ədəblə tapılar şərəf Mirvari olmasa, nə lazım sədəf  (N.Gəncəvi)  

Fizika – riyaziyyat elmləri doktoru, professor Şəmsəddin Mütəllim oğlu Mütəllimov 1941-ci il may ayının 20-də Siyəzən rayonunun Ağ Siyəzən kəndində anadan olub. O, ibtidai təhsilini doğulduğu kənddə, 7 illik təhsilini isə qonşu Xişkədar kəndindəki məktəbdə alıb. Mütəllimovlar ailəsinin Siyəzən rayonuna köçməsi ilə əlaqədar olaraq Şəmsəddin təhsilini rayonun C.Cabbarlı adına orta məktəbində davam etdirib və 1958-ci ildə oranı bitirib.            

II dünya müharibəsi Şəmsəddin müəllimin ailəsindən də yan kecməyib. Belə ki, onun atası Mütəllim və iki əmisi bu müharibədə həlak olublar. Anası Xədicə xanım atasız qalmış üç övladını boya – başa çatdırıb və onların həyatda zəhmətkeş, əqidəli, əsl vətəndaş kimi formalaşmasında böyük əmək sərf edib.            

Şəmsəddin müəllim orta məktəbi bitirdikdən sonra 1959-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (İndiki Bakı Dövlət Universiteti) mexanika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub.             

Universiteti başa vurarkən Ş.Mütəllimova fakültə elmi şurasının qərarı ilə aspiranturaya daxil olması tövsiyə edilib və bu məqsədlə Azərbaycan EA-nın Riyaziyyat və Mexanika Elmi-Tədqiqat İnistitutuna göndərilib. 1965-ci ilin dekabrına kimi həmin institutun Dinamiki möhkəmlik laboratoriyasında baş laborant vəzifəsində işləyib.              

Ş.Mütəllimov 1965-ci ilin dekabrında aspiranturaya daxil olur və Moskva Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsinin Dalğa və qaz dinamikası kafedrasına ezam olunur. Bu kafedranın yaradıcısı və rəhbəri iki dəfə SSRİ Dövlət Mukafatı laureatı (1949, 1974) əməkdar elm xadimi, akademik Xəlil Əhmət oğlu Rəhmətulin (1909-1986) idi. X.Ə.Rəhmətulin paraşüt nəzəriyyəsinin, çevik rabitələrə bərk cisimlə zərbə nəzəriyyəsinin, bütöv mühitdə elastik-plastik, boşalma dalğaları yayılması nəzəriyyəsinin yaradıcısı və bundan başqa qrunt nəzəriyyəsində yeni elmi ideyalar yaradan böyük mexanik alim olub.             

Ş.Mütəllimov 1969-cu ilin dekabrında namizədlik, 1988-ci ilin yanvarında Novosibirskdə SSRİ EA-nın Sibir bölməsində Bərk cisimlə zərbə vaxtı çevik rabitələrdə dalğa dinamikasının bəzi məsələləri mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib.            

Müasir texnikanın çoxsaylı sahələrində intensiv, qısamüddətli dinamik yüklənmənin təsiri altında işləyən çevik materiallarından düzəlmiş konstruksiyaların gərginlik vəziyyətini təyin etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, təsir yüksək sürətlə hərəkət edən cisimlərin toqquşmasından baş verirsə, bu problemi daha da aktuallaşdırır.            

Professor Ş.Mütəllimovun  çevik konstruksiyalara bərk cisimlə zərbə nəzəriyyəsində aldığı elmi nəticələr içərisində əsasən aşağıdakıları qeyd etmək olar:            

İlk dəfə olaraq kəskin dalğa cəbhəsində tam həll qurulub və əsaslı  təhlil aparılmaqla mümkün şərtlərin tam təsnifatı verilib;            

Səs sürətindən böyük hallarda prosesin bütün parametrlərini nəzərə almaqla birqiymətli həlli tapılıb və bununla elmi ədəbiyyatlarda bu sahədə mövcud olan fiziki ziddiyyətlər aradan götürülüb;            

İlk dəfə nəzəri olaraq zərbə vaxtı  çevik konstruksiyanın dağılmasının riyazi və fiziki modeli verilib, xüsusi təcrübə aparmaqla nəzəri məsələdə qəbul olunmuş riyazi modelin doğrulugu  təsdiqlənib;            

İlk dəfə olaraq çevik elastik mebrana çəp zərbə məsələsinin dəqiq analitik həlli qurulub;            

İlk dəfə olaraq zərbə vaxtı səs  sürətindən böyük rejimlər üçün kəskin dalğa cəbhəsinin arxasında çevik konstruksiyada “qırışma” effekti  alınıb. Bu isə bir çox məsələlərin fiziki izahına və təsdiqinə elmi əsas yaradır; çoxşaxəli və çoxsaylı məsələlərin analitik həlli bir çox tətbiqi məsələlərin proqnozlaşdırılmasına olduqca dəyərlidir.            

Alınmış elmi nəticələrdən böyük sürətlə uçan  obyektlərin tormozlandırılmasında işlədilən layihələrdə istifadə olunan kanat (sap) və ya kanatlar  şəbəkəsinin davamlılığının hesablanmasında, nazik qalınlıqlı lövhələrin yüksək sürətlə ştamplanmasında, toxuculuq sənayesində, çevik konstruksiyaların dağılmasının əvvəlcədən proqnozunu verməkdə istifadə olunur.            

Alınmış dalğa dinamikasına dair əldə etdiyi nəticələr monoqrafiyasında və elmi məqalələrində öz əksini tapır.            Ş.Mütəllimov iqtisadi məsələlərin riyazi modelləşməsi sahəsində də əhəmiyyət kəsb edən maraqlı tədqiqat işləri aparıb: İqtisadi qarşılıqlı əlaqələri olan obyektlərdə (zavod, fabrik, istehsal müəsisələrində) istehsal olunan məhsulların artımının riyazi modelini verib;            

Müxtəlif xalqlardan ibarət (Şəhər, ölkə,…) regionlarda yaşayan xalqların sayının təyin etməyin riyazi modelini verib.

Hər iki məsələnin həlli sabit əmsallı normal adi diferensial tənliklər sisteminin həllinə gətirilir.            

Ş.Mütəllimov 1968-ci ildə Azərbaycan EA-nın Riyaziyyat və mexanika İnstitutunun Möhkəmlik şöbəsində kiçik elmi işçi, sonra baş elmi işçi, və xüsusi konstruktor bürosunda Yüksək sürətlə gedən proseslər laboratoriyasının rəhbəri vəzifəsində işləyib.            

Ş.Mütəlimov 1979-cu ilin fevral ayında Gəncədə Azərbaycan Politexnik İnstitunun filalında Ali riyaziyyat kafedrasında baş müəllim, 1982-ci ildən dosent, 1992-ci ildən professor vəzivəsində işləyib.            

O, 1989-1990-cı illərdə Azərbaycan Texnologiya İnistutunun Mexanika fakültəsinin dekanı, 1990-1992-ci illərdə Tətbiqi riyaziyyat kafedrasının müdiri işləyib.            

1992/1993-cü illərdə Azərbaycan Texnologiya İnistitutunun rektoru olub. 1995-ci ildə Nyu-York Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvi seçilib. 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya komissiyasında Riyaziyyat və Mexanika üzrə ekspert şurasının üzvü olub.                  

80-dən artıq elmi məqalələrin, bir necə dərs vəsaitinin, metodiki göstərişlərin müəllifi olan Ş.Mütəllimov hazırda Azərbaycan Texnologiya Universitetinin Ümumi və tətbiqi riyaziyyat kafedrasının məsləhətçi professorudur.            

O, respublika təhsil sisteminin forma və məzmunca keyfiyyətli inkişafının tərəfdarıdır. Elm və təhsili millətin onurğa sütunu hesab edir.            

Şəmsəddin müəllim dövlətinə və xalqına çox bağlı bir ziyalıdır. Hazırda da Şəmsəddin müəllim milli dəyərlərə layiq vətənpərvər gənclərin yetişməsində böyük işlər görür. Burada hörmətli xalq şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin bir şerindən aşağıdakı sətirləri  qeyd etmək istəyirəm. Yaşamaq yanmaqdır yanasan gərək,   Həyatın mənası ancaq ondadır.             Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək,    Onun da həyatı yanmağındadır.                     

Xidmətlərinə görə Ş. Mütəllimov Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Texnologiya Universitetinin fəxri fərmanı və Universitetin 50 illik (1970 – 2020) yubileyi ilə əlaqədar Təhsil Nazirliyinin fəxri fərmanı ilə təltif edilib.            

Şəmsəddin müəllim bu gün də öz bilik və bacarığını yetişməkdə olan gənc nəsilə verməkdən zövq alır. Burada görkəmli filosof Sokratın bir cümləsi yadımıza düşür. O, qeyd etmişdir ki, dünyada hər şeyə dəyər vermək mümkündür, lakin müəllim əməyinə əsla dəyər verilə bilməz.            

Şəmsəddin müəllim işlədiyi Azərbaycan Texnologiya Universitetinin tələbə və müəllim heyətinin dərin hörmətini qazanıb. Gəncə şəhəri elm ictimayəti arasında böyük nüfuza malikdir.  Hörmətli professorumuzu, onu sevən bütün insanlar adından 80 illik yubileyi münasibəti ilə təbrik edirik. Ona uzun ömür, möhkəm can sağlığı, ailə səadəti arzu edirik. Arzu edirik ki, professor Şəmsəddin Mütəllimovun bütün arzuları arzu  kimi yox, hamısı həyatda öz yerini tapsın.

Gəncə Dövlət Universitetinin “Riyazi analiz”

 kafedrasının müdiri, dosent Abbas Hüseynov,

Azərbaycan Texnologiya Universitetinin “Ümumi və tətbiqi riyaziyyat”

kafedrasının müdiri dosent Hamlet Kəsəmənli, Gəncə Dövlət Universitetinin

“Riyazi analiz” kafedrasının dosenti Tahir Məmmədov

“Laçın rayonunun işğaldan azad olunması tarixi hadisədir” Prezident İlham Əliyev Laçın rayonu 18 may 1992-ci ildə erməni daşnakları tərəfindən işğal edilib. 28 il düşmənin ayaqları altında inildəyən Laçın Azərbaycan Respublikası, Rusiya Federasiyası Prezidentləri və Ermənistan Respublikası baş nazirinin imzaladığı üçtərəfli bəyanata əsasən 1 dekabr 2020-ci ildən etibarən işğaldan azad edilib. 

Dünya İqtisadi Forumunun bəyan etdiyi siyahıya əsasən (Top 10 skills of 2025) növbəti beş ildə insan davranış mədəniyyətində hansı kompetensiyalara yiyələnməlidir? Yaradıcı təfəkkürə malik olan şəxs hər bir məsələnin həlli yollarını digərlərindən fərqli, orijinal şəkildə görür və gizli cəhətləri aşkar edir. Təşəbbüskar olmaqla o, aşkar edilmiş imkanlara uyğun sərbəst hərəkət edir. Yaradıcı insan fəaliyyətin sonunda detalları ilə işlənmiş ilkin və təkrarsız yeni məhsul yaradır, əldə olunan nəticələri dəyərləndirir və əlaqələndirir, interaktiv təcrübə qurur və qeyri-adi cavabları aşkar etmək üçün anlayışlar ortaya çıxarır. 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva, qızları Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva tədbirdə iştirak ediblər. Şuşada tikiləcək yeni məscidin minarələri 11 rəqəmini əks etdirir. Yuxarıdan baxdıqda isə məscidin görünüşü 8 rəqəmini xatırladır. Bu, Şuşanın 8.11.2020 tarixində işğaldan azad olunmasını simvolizə edir. 8 həmçinin sonsuzluğa, qalibiyyətimizin əbədi olacağına işarədir.